Verim Farklarının Sebebleri

Badem de Kaliforniya ile Türkiye arasındaki verim farklarının sebeplerini inceliyorum.
Kendi gözlem ve çalışmalarıma göre iki kategoriye ayırabilirim.

Birincisi,

İklim farklılarımız, anaç farklılıklarımız, doğru çeşit seçimi, çeşitlerin zenginliği ve toprak yapısı farkı.

Verim düşüklüğü sebebleri %

Kaliforniya'da ağaçlar daha az stres görüyor çünkü gece gündüz sıcaklık farklılıkları daha düşük. Bizde meyvanın oluştuğu dönemlerde geceleri 10 derecelerin altı gündüzleri 20-25 bazı yerlerde 30 derecenin üstünü görüyoruz.

Ayrıca çiçek zamanı yağmura yakalanma risklerimiz daha fazla. Kaliforniya 'da çiçek dönemleri bizdeki kadar yağmur geçişleri yaşanmıyor. Bizde çiçekte yağmur geçisleri tozlanmayı etkiliyor. Bu yüzden bahçelerimizdeki kovanları Bombus arıları ile desteklememizde fayda var. Bu sene denedik ve olumlu sonuç aldık.

Anaçlar çok farklı. ABD de  badem üzerine badem yerine hep Hybrid anaçlar  kullanılıyor. Badem üzerine aşılanan badem yavaş gelişiyor. Oysa hybrid anaçlara aşılanan bademler hızlı gelişiyor ve erken verime yatıyor.Bizde de hybrid anaç çeşitleri kullanılmaya başlandı. Fidan kaliteleri yüksek. Hybrid Anaç ile  hastalıksız fidanlar üretilmesi konusu verimi etkiliyor. Biz badem üzerine aşılı ve hastalıklı fidanlarla bahçe de dikime başladık ve bu bizi en az  iki sene kadar geriye attı. 

Çeşit seçim hatalarına rastlıyoruz. Birbirini yakalamayan çiçekli çeşitlerden çok fazla dikildi. Bunlar şimdi aşılanıyor değiştiriliyor bu bizim verimimizi düşüren başka bir faktör. Ayrıca badem için ülkemizde çok fazla çeşit zengiliği yok. Her iklime ve toprağa uygun şekilde badem çeşitleri dikilmesi gerekiyor.

Toprak kalitesi olarak Kaliforniya toprakları düz, verimli.. Bizde badem genelde kıraç topraklarda dikiliyor. Kıraç topraklarda, kireçli topraklarda dikilir gibi bir bilgi dolaşıyor. Oysa verimli topraklarda dikilen badem daha verimli oluyor. Bizde toprağımızın kalitesini gübrelemelerle destekleyebiliriz. Toprağı bizim gibi zayıf olan bahçelerde gübrelemeye çok önem vermek gerekiyor. Çok gübre basmak yerine doğru miktar, periyotlarla ve  doğru sulama ilişkisini kurmalıyız. Sonuçta ağaca gübreyi su taşır.

Birinci kısımda anaç ve çeşit en önemli faktörler diyebiliriz.

İkinci olarak,

Verim düşüklüğü sebebleri %

Gübreleme farklılıklarımız var. Sık gübreleme yapıyorlar, bizden daha fazla gübre kullanıyorlar ve daha doğru zamanlarda gübre kullanıyorlar. Bu konu ile ilgili biz çalışma hazırlayıp paylaşacağım.

Sulama rejimine bakarsak, toprakları bizden daha cok su tutan bölgelerde bile daha fazla sulama yapıyorlar. Sulamaya bizden daha erken başlıyorlar. Bizde bu sulama rejimini uygulamaya başladık. Bu gübreleme ve sulama rejimi %64 kadar çiçeklenmemizi arttırdı.  3 yıldır çiçeklerimiz artarak devam ediyor. Seneye de arttırabilirsek bir sene verir bir sene vermez yani bitkinin periyodisiteye geçmesini engellemiş olabiliriz. Zaman gösterecek.

Son olarak Bakım, doğru budama, doğru zamanda doğru ilaçlama, ot mücadelesi başarısı... bunların hepsi verimi etkiliyor.

İkinci kısımda gördüğünüz üzere gübreleme ve sulama en önemli farklı yaratıyor. 

Bahçe kurarken, doğru lokasyonda, doğru ürün, doğru anaç, doğru çeşit, hastalıksız fidan ile beraber bahçe hazırlamalıyız. Bu şekilde hazırlanan bir bahçede doğru gübreleme, sulama ve bakım yaparsak Kaliforniya verim rakamlarına yaklaşmak mümkün olabilir diye düşünüyorum.

BADEM TOZLANMASI VE ÇİÇEK TUTMA ORANLARI

Badem çiçeğinin ne kadarı meyvaya döner?

Ne kadarı tozlanır?

Bu sorular  üzerinde  7 yıldır bahçe yetiştiriciliği yaparak odaklanıyoruz ve son iki yıldır birebir sayımlı gözlem yapıyoruz, araştırıyoruz. Daha öncede yazdığım gibi badem çiçeği açtıktan iki yada en fazla üç gün içinde tozlanmalı, daha sonra tozlanamaz. Çiçek daha uzun süre açık kalsa dahi meyvaya dönmez, tozlanacağını düşünürüz ama yanılırız. Çiçek açtıktan 3 gün sonra arı tarafından ziyaret edilen badem çiçekleri %100 dökülür. Dökülen meyvaları toplayıp ortadan bıçak ile keserseniz tozlanmadığı için mi dökülüp döküldüğünü anlayabilirsiniz. Tozlanmayan meyvanın içinde çekirdek yoktur. Tozlanmış ama dökülmüş ise içinde çekirdek oluşmuştur, o zaman daha farklı nedenlerden dökülmüştür başka yorumlar yapabiliriz.

Detaylı bilgileri elde etmek için uzun yıllar gerekiyor. 

Kaliforniya Üniveristesi (UC) tarafından yayınlanan ''Almond Production Manuel'' kitabı bu konuda bize önemli bir istatistik veriyor.  UC'ya göre normal şartlar altında ağaçların güçlerine göre %20-%40 arasında çiçekleri meyvaya dönmeli.  Çiçeklerin %20'nin altında meyvaya dönme oranı varsa burada tabiat koşulları, arı uçmaması veya arı sayısının yetersiz olması  gibi diğer sebepler söz konusu olabilir. Mesela tabiat olaylarına örnek verirsek, don olmadığı halde bir-iki günlük yağmur %10-20 çiçeklerin tozlanamamasına sebep olur veya biz üreticilerin yanlış uygulamalarından kaynaklanan sorunlar yaşanabilir, mesela gübreleme hataları çiçeklerin az açmasına veya ağaçta tutunamamasına sebep olabilir.

Bu sene bu oranların doğruluğunu anlamak için bahçemizden örnek ağaçlar seçip , seçtiğimiz ağaçlardan üç veya dört ana daldan birini örnek seçerek çiçek sayımı yaptık. Dallar işaretlendi ve çağla döneminde aynı dallarda kalan meyvaları saydık. Sayımın yanı sıra diğer bir çok verileri  sayımın üzerine ekledik. Çünkü, çiçek açımını ve  çiçek tutumunu etkileyen çok fazla etken var. Bu kısımlar  tamamen ayrı yazı dizisi konusu olabilir. Çok değişken var. 

Fikir olması açısından bu sene rakam paylaşabilirim.  Tanıdığım diğer bahçelere de bu işlemi yapmalarını önermiştim. Şu ana kadar %20-30  civarı çiçeklerin meyvaya döndüğü bilgisini aldım. Aslında bu uygulamayı tüm bademcilere  öneriyorum, verilerini burada paylaşmaktan mutluluk duyarım.

Türkiye genelinde badem çiçeklerinin %15 la %30 arası meyve tutumu yakaladığı bilgilerini aldık. Bu bilgiler rakamsal olarak sayılarak ölçülmüş bilgiler değil. Tamamen gözlem kaynaklı tahminler. Yine de gözleme dayansa da, UC verilerine göre doğru bir yüzde aralığında kalıyor. Türkiye'deki verim düşüklüğünün Kaliforniya'ya göre neden düşük olduğunun bir kısmını açıklayan mantıklı bir oran. Çiçek sayılarımızın az olması da ayrıca verimlerimizi etkiliyor.

Bu sene aldığım genel bilgi ise bademlerin çok az çiçeklendiği.  Çiçek bademde nasıl arttırılır.? Öyle çiçek arttıran veya tutturan gübreleri bir kaç kere kullanıp sonuç alamayacağını tecrübeli her çiftçi bilir. Bu tamamen ayrı bir yazı konusu. Çiçeği her sene arttırmak veya yüksek tutmak bir ritim işi. 

Çıkan sonuçlara baktığımızda bahçemizde bu sene  açan çiçeklerin %41'i meyveye dönmüş. Bu oran başarılı bir tozlama geçirdiğimizi söylüyor. Geçen sene doğa şartlarından çiçeklerimizin sadece %8'i meyvaya döndüğüne göre bu sene 5 kat fazla bir tozlama yaşadık ki.. Maksimum tozlanmayı yakaladık. Bu sene iklim yardım etti gerçekten. Geçen seneki çiçeklenmemizin yaklaşık %64 fazla çiçeklenme yaşadığımızı tahmin ediyoruz. Geçen sene net bir sayım yapmamıştık.

Şu an tutan bademlerin içinden daha dökülen olur mu? Bunu söylemek için çok erken. Belki daha olacaktır. Önümüzdeki günlerde ve sonuçları hasat döneminde göreceğiz. Dökülecek meyvaların sayılırken dokununca zaten döküldüğünü ve sayımlarımıza eklenmediğini de not etmek isterim. Hasata gelene kadar, kuş zararı, domuz zararı, hastalık, böcekler vs.. gibi kayıplarda yaşanabilir. Bu çalışmayı devam ettiriyoruz ve sonuçlarını paylaşacağız.

Verim tahmini sadece sayım ile yapılabilecek bir işlem değil. Son derece karmaşık ve son derece hassas bilgilerin doğru analiz edilmesi gerekiyor.  En azından bu çiçek sayımı bizlere genel anlamda bilgi verir. 

Tarımda maalesef yaptığımız her işlemin sonucunu en erken bir senede alırız. En az diyorum, bu en az iki seneye de çıkabilir. Bu yüzden tarım diğer sektörlerden çok farklı. Badem üretmek isteyenlere söyleyebileceğim çok uzun bir maratona girdiklerini bilsinler.